relays contactor رله، کنتاکتور

مشخصات هر رله معمولا روی بدنه آن نوشته می شود و همچنین تعداد کنتاکت ها و حالت باز و بسته بودن آنها در دو حالت برق دار بودن و بی برقی

صفحه نخست »  الکترونیک »  رله-کنتاکتور

Relays رله ها و contactor کنتاکتورها
وقتی صحبت از رله می شود معمولا رله های معمولی که دارای چند کنتاکت هستند و با اعمال ولتاژی به کار می افتند مد نظر قرار می گیرد، رله ممکن است معانی مختلفی داشته باشد و یکی از معنی های آن بازپخش است.
رله ها در شکل ها و طرح های گوناگون وجود دارند و همچون سایر قطعات برق و الکترونیک بسیار گسترده هستند، مشخصات هر رله معمولا روی بدنه آن نوشته می شود و همچنین تعداد کنتاکت ها و حالت باز و بسته بودن آنها در دو حالت برق دار بودن و بی برقی.
در انتخاب رله نیز شکل فیزیکی و تعداد پایه های آن و البته ولتاژ کاری و جریان قابل تحمل کنتاکت ها مورد توجه قرار می گیرند.
رله نوعی کلید الکترومکانیکی سریع یا بی‌درنگ است که با هدایت یک مدار الکتریکی دیگر باز و بسته می‌شود. روش کنترل باز و بسته شدن این کلید الکتریکی به صورتهای مختلف مکانیکی، حرارتی، مغناطیسی، الکترو استاتیک و... می‌باشد.
از آنجا که رله می‌تواند جریانی قوی‌تر از جریان ورودی را هدایت کند، به معنی وسیع‌تر می‌توان آن را نوعی تقویت کننده نیز دانست.
در گذشته رله‌ها معمولاً با سیم‌پیچ ساخته می‌شد و از جریان برق برای تولید میدان مغناطیسی و باز و بسته کردن مدار سود می‌برد. امروزه بسیاری از رله‌ها به صورت حالت جامد ساخته می‌شوند و اجزای متحرک ندارند.


ساختار رله:

همانطور که در تصویر متحرک مشاهد می شود، یک رله معمولی و ساده تشکیل شده از: سیم پیچ، هسته فلزی، فنر، تیغه یا کنتاکت یا پلاتین ها. وقتی برق به سیم پیچ برسد هسته آن آهنربا شده و کنتاکت ها را به طرف خود می کشد، کنتاکت ها در واقع به صورت عایق شده روی یک فلز نصب هستند و همراه با فلز بالا و پایین میروند، موقعیکه برق از سیم پیچ قطع شود آنگاه نیروی فنر کنتاکت ها را از هسته دور می کند.


رله حالت جامد SSR
رله حالت جامد (Solid State Relay) یک قطعه الکترونیکی است که همانند رله‌های مکانیکی عمل می‌کند. ولی در این قطعه هیچ قسمت متحرکی وجود ندارد. در نتیجه باعث افزایش عمر قطعه شده است. در مداراتی که تعداد دفعات کلید زدن زیاد می‌باشد کاربرد دارد. از ویژگی‌های آن می‌توان به ابعاد کوچکتر این قطعه نسبت به رله‌های مکانیکی اشاره کرد. در این نوع رله‌ها یک ولتاژ حداقلی باید اعمال شود تا کلید زدن انجام شود لذا با یک رله ۲۵۰ ولتی نمی‌توانید برق ۱۲ ولت را کلید بزنید بر خلاف رله‌های معمولی است.
رله در شکل ها وبا مشخصات گوناگون وجود دارد ، رله می تواند بسیار کوچک و یا بزرگ باشد، رله ها از یک تیغه تا چندین تیغه میتوانند داشته باشند، تحمل جریان کنتاکت های رله از میلی آمپر تا چند آمپر میتواند متغییر باشد، ولتاژ بوبین( سیم پیچ) رله می تواند 3 الی 220 ولت DC باشد یا با ولتاژ AC کارکند. در واقع رله یک واسطه است زیرا ما از تیغه های آن استفاده می کنیم و ورودی و خروجی به تیغه های رله میتواند ولتاژ های گوناگونی باشد و ارتباطی به ولتاژ بوبین آن ندارد، مثلا رله با ولتاژ 12 ولت عمل می کند و در همین زمان کنتاکت های آن یک برق 220 ولت مثلا 5 آمپر را برای راه اندازی یک دستگاه عبور میدهند.

نتیجه:
برای به کار افتادن رله باید یک فرمان که همان ولتاژ کاری سیم پیچ آن است، به رله برسد که این فرمان میتواند از هر دستگاه یا سوئیچی یا کلیدی باشد، همچنین این فرامین میتواند از یک میکروکنترولرباشد یا از یک برد پردازشگر الکترونیکی، لذا تجهیزلت حفاظتی گسترده ای وجود دارند که همه آنها دارای رله نیز هستند و ما فقط ترمینال های ورودی و خروجی آنها را می بینیم و بعضا هم فاقد رله هستند و باید رله در بیرون آن نصب گردد و خروجی دستگاه که برای سیم پیچ رله تعریف شده را به رله ارتباط دهیم.

کنتاکتور ( Contactor) :
کنتاکتوریک کلید کنترل شونده به صورت الکتریکی است که برای کلیدزنی یک مدار قدرت یا کنترل مورد استفاده قرار می‌گیرد. کنتاکتور شباهت زیادی به رله دارد، با این تفاوت که کنتاکتور برای کاربردهای آمپر بالا به کار می‌رود.
یک کنتاکتور با مداری کنترل می‌شود که سطح قدرت خیلی کمتری از مدار مورد کلیدزنی دارد. برخلاف یک مدارشکن قدرت یک کنتاکتور برای قطع یک جریان اتصال کوتاه استفاده نمی‌شود.
کنتاکتورها در گستره و اندازه‌های مختلفی موجودند. از کنتاکتورهای کوچک با ولتاژ ۲۴V DC که به سادگی در یک دست جا می‌گیرند و توانایی قطع تنها ۱ آمپر را دارند، گرفته تا کنتاکتورهای با پهنا (یا درازای) ۱ متر (یارد) با ولتاژهای چند کیلوولت و آمپراژ چند هزار آمپر.
کنتاکتورها برای کنترل بارهای مختلف الکتریکی اعم از الکتروموتورها، بانکهای خازنی، مدارات روشنایی، گرمکن‌های الکتریکی و سایر تجهیزات الکتریکی استفاده می‌شوند.


ساختار:
کنتاکتور از چهار بخش اصلی تیغه، بوبین، محفظه(Frame) عایقی و رله حرارتی تشکیل شده است:

تیغه‌اصلی:
تیغه‌های هر کنتاکتور به دو بخش تقسیم می‌شود. تیغه‌های قدرت و تیغه‌های فرمان. وظیفهٔ اصلی تیغه‌های قدرت هدایت جریان اکتریکی پس از هر بار تحریک شدن بوبین از خود است. تیغه‌های فرمان نیز همانطور که از نامشان مشخص است برای استفاده در مدار فرمان به کار می‌رود. تیغه‌های فرمان به دو صورت نرمالی باز و نرمالی بسته بر روی بدنه کنتاکتور تعبیه شده‌اند. این تیغه‌ها پس از هر بار تحریک شدن بوبین تغییر وضعیت داده و به حالت عکس تغییر وضعیت می‌دهند.

بوبین:
بوبین یک هسته مغناطیسی سیم پیچی شده است که نیروی لازم را برای اتصال فیزیکی کنتاکتهای هادی الکتریسته فراهم می‌سازد.
محفظه:
این بخش، برای ایزوله کردن بخشهای هادی و خطرناک کنتاکتور و حفظ جان کسانی که با کنتاکتور سر و کار دارند، به کار می‌رود. جنس محفظه معمولاً از مواد عایق الکتریسیته مانند Bakelite، Nylon و پلاستیکهای سفت شونده در برابر حرارت است.

تیغه کمکی:
تیغه‌های کمکی، تیغه‌های فرمان (آمپر پایین) نرمالی باز و نرمالی بسته می‌باشند که بالای بدنه کنتاکتور و یا در بعضی از مدل‌های آن در کنار بدنه کنتاکتور نصب می‌شوند و بدین ترتیب با هر بار تحریک شدن بوبین کنتاکتور، این تیغه‌ها تغییر وضعیت می‌دهند.

رله حرارتی:
معمولاً برای حفاظت از بارهایی که به کنتاکتور بسته می‌شود از رله حرارتی یا بی متال استفاده می‌شود. این نوع رله‌ها در برخی از انواع کنتاکتور بر روی بدنه تعبیه شده‌اند و در انواع دیگر به صورت اختیاری بر روی کنتاکتور بسته می‌شوند. اگر بار بسته شده به کنتاکتور جریانی بیش از حد مجاز از شبکه بکشد رله حرارتی عمل می‌کند و از صدمه زدن به بار الکتریکی جلوگیری می‌نماید.