resistor LDR PTC NTC VDR مقاومت، وریستور

مقاومت های گوناگون، وریستورها

صفحه نخست »  الکترونیک »  مقاومت

مقاومت ها : »  (مقاومت کربنی  »   رنگهای مقاومت  »   جدول رنگ مقاومت ها  »   مقاومت سیمی  »   مقامت متغیّر یا ولوم  »   پتاسیومتر  »   مقاومتهای اس ام دی  »   مقاومتهای چند سر مجتمع  »   مقاومت های سری  »   مقاومت نوری یا فتوسل  »   مقاومت حرارتی  »   وریستور   »   تست مقاومت  »  سمبل مقاومت 
مقاومت چیست
کار مقاومتدرمدارات برق و الکترونیک، کم کردن ولتاژ یا جریان است، مقاومت از نظر ساخت نیز متنوع است، مثل مقاومت کربنی و کرم نیکل ، واحد مقاومت اهم است و علامت آن مانند شکل است و هر جا قرار باشد واژه اهم نوشته شود، بجای آن از این علامت استفاده می شود:علامت اهم Ω

مقاومت کربنی یا رنگی
مقداراین مقامت ها بین یک تا چند میلیون اهم است و وات یا قدرت آنها زیاد نیست وبرای کاهش ولتاژ و یا جریان های ضعیف است، یک نمونه مقاومت رنگی را در شکل می بینید.


نوارهای رنگی چیست
رنگها در الکترونیک برای شناسایی قطعات استفاده می شوند، در مقاومت های کربنی هم نوارههای رنگی زیاد به چشم می خورند پس لازم است منظور این رنگها را بدانیم که چه می گویند، برای اینکه رنگها را راحت به خاطر بسپاریم، روشهایی وجود دارد، یکی از راحتترین روشها به خاطر سپردن شعر زیر است و روش دیگر هم داشتن یک جدول مثل جدول زیر، شما میتوانیید به هر نحوی که راحتتر است عمل کنید.

ساقی قدحی قرار نه زیر سبو.....آبی بنشان خانه سنبل به نکو

ساقی، سیاه، 0.....1.....قرار، قرمز، 2 .....نه ، نارنجی، 3.....زیر، زرد ، 4 ..سبو ، سبز، 5.....آبی ، آبی ، 6 .....بنشان ، بنفش ، 7.....خانه ، خاکستری ، 8.....سنبل ، سفید ، 9

با توجه به رنگها ، مقدار مقاومت فوق 490 کیلواهم است با تلرانس%10در مقاومت زیر هم ، قهوه ای برابر1 سیاه برابر0 وزرد برابر4 تا صفراست 4....0...0000 = 400000 اهم

درجدول زیر مقادیرسه مقاومت با تعداد نوارهای چهار،پنج و شش تایی آمده است، مقاومت بالایی رنگ اولش قرمزبرابر2 و رنگ دومش قرمز برابر2 و رنگ سوم سیاه برابر 0 است و رنگ چهارم طلایی برابر 5% خطا است. در مقاومتهــایی کــه چهار نوار رنگـــــی دارند، رنگ اول و دوم را عددشان را می نویسیم که در مقاومت اینجا 22 می شود و رنگ سوم اگر سیاه نباشد به جایش 0 می گزاریم ولی اگر سیاه باشد به معنی هییچ است و درنظر گرفته نمی شود پس مقاومت ما همان22 اهم خواهد بود.

با توجه به جدول رنگ، مقاومت ممکن است 4 یا 5 یا 6 نواررنگی داشته باشد که برای مقاومت 4 رنگی توضیح داده شد، با توجه به 3 مقاومتی که درجدول رنگ دیده می شوند، مقاومت وسطی 5 نواررنگی دارد برای شناسایی این نوع مقاومتها به جای 3 رنگ اوّل اعدد قرارمی گیرد، رنگ چهارم ضریب است و3 عدد اوّل درآن ضرب می شوند و رنگ پنجم هم تولرانس است.وامّا درجدول فوق مقاومت سوّمی و پایینی، 6 نوار رنگی دارد: برای شناسایی آن ،3 رنگ اوّل عدد قرار میگیرد، رنگ چهارم ضریب است، رنگ پنجم تولرانس است که تا اینجا مثل مقاومت وسطی است، و رنگ ششم ضریب حرارتی مقاومت است، با کمی دقّت می بینیم که مثلا مقاومت سوّم به ترتیب ازرنگهای : ازچپ به راست، قهوه ای-سیاه-سیاه-نارنجی-بنفش-قرمز تشکیل شده، 3 رنگ اوّل برابر 100 می شود دررنگ چهارم که 1 کیلواهم است ضرب شده و مقدارمقاومت برابر100 کیلواهم با تولرانس 0.1% و ضریب حرارتی 15.
درمقاومت چهاررنگی، رنگ چهارم نشانگر درصد خطای مقاومت است می تواند طلایی یعنی 5 درصد و یا نقره ای یعنی 10 درصد باشد ، اگر بی رنگ بود، درصد خطای مقاومت،20 درصد خواهد بود .
با توجه به جدول و توضیحات داده شده ، با کمی دقت و حوصله می توان هر نوع مقاومت رنگـــی با تعداد رنگ مختلف را شناسایی نمود شکل نقشه ای مقاومت هم مانند یکــی ازشکل های زیر است ضمن اینکه در اکثر نقشــه ها مقاومتــی بکار رفته باشد کنار آن معمولا یک حرف آر انگلیسی دیده می شـود که به معنای رزیستور یعنی مقاومت است و شناسایی قطعه آسان می شود.


مقاومت های سیمی
مقاومت های سیمی از کرم نیکل ساخته می شوند و قدرت و وات های مختلف دارند و در نتیجه ازنظرظاهر، اندازه های گوناگون دارند، در شکل زیر مقاومت سیمی با پوشش آجری ، مقاومت سیمی با پوششی دیگررا می بینیم، مقادیر آنها هم روی بدنه آنها نوشته می شود، این نوع مقاومت ها نیز درصد خطا دارند که با حروف انگلیسی مشخّص می شود به عنوان مثال درشکل 56 J به معنی این است که این مقاومت 5% خطا دارد همچنین W مخفف وات و K مخفف کیلو اهم است ،حروف زیر و مقدار آنها را وقتی روی مقاومتی دیدید، به معنی درصد خطای آن مقاومت است.
F = 1% G = 2% J = 5% K = 10% M = 20% W = 5...20% B = 0.1% C = 0.25% D = 0.5%

مقاومت های سیمی چند سر هم وجود دارند که این سرها می توانند ثابت باشند و هم می توانند قابل جابجایی و تنظیم دلخواه باشند، همچنین از نوع جابجا شونده می توان بعنوان یک مصرف کننده با مصرف متغییر برای انواع مدارات استفاده کرد.

مقامت متغیّر یا ولوم :


این نوع مقاومت دارای سه سر یا بیشتر می باشد که برای کنترل کردن ولتاژ و جریان استفـاده می شود و انواع بسیار متنوّعی هم دارد، مثلا از ولوم سه سر برای کم و زیاد کـردن صدا می توان استفاده کـرد، این ولوم ها نیز دارای اهم های مختلفی هستند و ما نسبت به مداری که داریم، از آنها استفـاده می کنیم، مقادیر این ولوم ها معمولا روی بدنه آنها نوشته می شود مثلا: 50kohm 10kohm وسایز کوچک و بزرگ آنها هم ارتباط با وات و قدرت تحمّل انها در برابر عبورجریان و ولتاژ دارد، پس همجون مقاومتهای معمولی باید ضمن اهمیک آنها، به قدرت آنها نیز توجّه نمود. دیگر اینکه ولوم ها هم مثل مقاومتهای معمولی، سیمی یا کربنی هستند ، ولوم می تواند به شکل پیچی یا کشویی باشد و ازدیگر نوع ولومها همچنین می توان به ولوم های غیر خطی یا لگاریتمی اشاره نمود خاصیت این نوع اینست که موقع چرخاندن اهرم این ولوم، به طور ناگهانی و پله پله عمل میکند. ولوم خطی هم، معمولی است مثل اکثر ولومهای رادیو و ضبط ها که البتّه در سیستمهای جدید صوتی و تصویری اخیرا از ولومهای جدیدتری استفاده می شود، که اصلا مقاومت نیستند بلکه از چند نقطه مس یا پلاتین ساخته شده اند که یکی ازاین نقطه ها مشترک است، حال اگر به طرف راست ولوم را بچرخانیم، نقطه مشترک به نقطه ای که دستور زیاد شدن صدا را میدهد، بطور متوالی وصل و قطع می شود و اگر به طرف چپ بچرخانیم، صدا کم می شود، این ولوم ها معمولا موقع چرخش یک تیک تیک هم صدا میدهند چون جای قرار گیری نقاطی که توضیح داده شد، ثابت و مشخص است .در ضمن ولوم ها ی چند طبقه هم وجود دارند،در بعضی ولوم ها طبقه ای هم سیویچ است مثل یک ولوم 3 طبقه بلندگوی کامپیوتر که هم عمل روشن و خاموش بلندگو را انجام میدهد و هم صدای بلند گوی راست و چپ را کنترل می کند.

پتاسیومتر


پتانسیومترها هم در واقع همان ولوم ها هستند منتها در سایزهای کوچک و اهرمی هم برای چرخانـدن با دست ندارند و برای چرخاندن آنها باید از ابزاری مثل پبچ گوشتی دو سو یا چهارسو استفاده کـرد ، پتانسیو مترها در جاهایی استفاده می شوند که گاهی ممکن است به چرخاندن آنها نیازشود مثل زمانیکه دستگاهی تعمیرشده یا در حال تعمیر است ومعمولا پتاسیومترها را شما کمتردر دسترس می بینید بلکه داخل دستگاه هستند و برای تنظیمات آنها باید ابتدا به آنها دسترسی پیدا کرد. یک نکته مهم در موقع کار با این نوع پتانسیومترها: در صورت نیاز به تنظیم و چرخاندن، ابتدا یک علامتی با ماژیک بگزارید سپس با ابزار منایب و بدون هیچ گونه فشاری با نرمی و احتیاط کارتان را انجام دهید، در صورتیکه چرخاندن درکارتان تاثیری نداشت، پتانسیو متر را بچرخانید و به حالت اوّل برگردانید اینجاست که آن علامت گزاری با ماژیک به کمک شما میآید.
مقاومتهای اس ام دی SMD
به مقاومتهایی که روی بردهای الکترونیکی به صورت چسبیده و بدون پایه هستند گفته می شود، قطعات اس ام دی هم بسیار متنوّع و گوناگونند، طریقه شناسایی آنها هم تفاوت هایی دارد بعنوان مثال روی مقاومت عدد 475 را می بینید، در اینجا هم ، شبیه اعداد در مقامتهای معمولی رنگی دو عدد اول خوانده می شوند و عدد سوّم تعداد 0 میبشد پس مقدار مقاومت برابر 4700000 اهم یا 4700 کیلواهم یا 4/7 مگا اهم می باشد. هرکیلواهم برابر 1000 اهم است .... و هرمگا اهم برابر 1000000 اهم می باشد.


مقاومتهای چند سر مجتمع
واین مقامتها در واقع چند مقاومت کنارهم هستند که می توانند از داخل به صورت موازی یا سری یا مختلط به هم وصل باشند و درمدارت مختلف از جمله ورودی یا خروجی آی سی های کنترل دستگاه ها استفاده می شوند




مقاومت های سری یا پشت سرهم:
وقتی 2 یا چند مقاومت را پشت سرهم بهم وصل کنید، به این حالت ، سری گفته می شود. مثال: 2 مقاومت 10 اهم 1 وات را بطور سری وصل می کنیم، دراین حالت اهم مقاوت ها با هم جمع می شودولی وات همان 1 وات باقی خواهد ماند: 10+10 = 20 اهم 1وات .


Light Dependent Resistor مقاومت نوری یا فتوسل(LDR):


فتوسل یا مقاومت نوری قطعه ای از خانواده مقاومت است که براثر تابش نور مقدار مقاومتش کم و زیاد می شود، این قطعه را همچنین با نام هایی همچون چشم الکترونیک و مقاومت نوری نیز می شناسیم. روش تست آن به این ترتیب است: در حالی که دو سرقطعه به اهممتر وصل است، دست خودرا جلو آن حرکت میدهیم که باید اهم آن کم و زیاد شود.



Negative Tempratur Coefficient , Positivee Tempratur Coefficient مقاومت حرارتی یا ترمیستور (PTC-NTC):



مقاومت های حرارتی هستند که به دو دسته PTC و NTC تقسیم می شوند، درمقاومت NTC اهم آن براثر حرات کم می شود و درمقاومت PTC براتر حرات اهمش زیاد می شود. یکی ازکاربردهای نوع PTC استفاده در مدار سیم پیچ مغناطیس زدای مانیتورها و تلویزیون ها می باشد که اگر این قطعه اشکال داشته باشد یکی از موارد اشکال به صورت لکّه های رنگی روی صفحه تلویزیون نمایان می شود. از خاصیّت PTC,NTC قطعات زیادی ساخته می شوند مثل ترموکوپل های حرارتی یا انواع سنسورهای حرارتی که در اندازه های بسیار ریز و درشت وجود دارند. در بعضی قطعات ، حرارت از خارج روی قطعه اثر گذاشته و باعث تغییر اهم آن می شود، و در برخی دیگر به علّت عبور جریان قطعه گرم شده و باعث تغییر اهم آن می گردد.

3- Voltage Depenet Resisror مقاومت وریستور (VDR):



وظیفه این قطعه ، ثابت نگهداشتن ولتاژ یا جریان و همچنین جلوگیری از ضربات ناشی از ولتاژ و سیگنال های ناخواسته است. Varistor = Variable resistor : این قطعه کاربرد گسترده ای در مدارات برقی و الکترونیک دارد طوری که کمتر برد یا دستگاهی است که این قطعه را درخود نداشته باشد، این قطعه قادراست نوسانات لحظه ای و شدید را خنثی نماید . وریستور هم می تواند به صورت موازی در ورودی برق یک دستگاه قرار گیرد و هم به صورت اتّصال به زمین یعنی یک سرآن به لاین برق دستگاه و یک سرش به بدنه دستگاه، که البتّه برای دستگاه هایی که بدنه اشان حتما به ارت وصل می شود. وریستور را می توان نسبت به نیاز، با درنظر گرفتن ولتاژ کار و آمپر آن انتخاب کرده و به کاربرد. همچنین مشخّصات کامل وریستور را نیز می توان از کتاب های مرجع استخراج کرد. یکی از موارد استفاده وریستور، در گوشی تلفن است بدینترتیب که یک وریستور به صورت موازی در ورودی خط تلفن قرار می گیرد تا چنانچه ولتاژ یبیشتری از ولتاژ تعریف شده وریستور مثلا 60 ولت، وارد گوشی شود، وریستور وارد عمل شده و صدمات را به حداقل کاهش دهد.
Equivaent Circuot : وریستور مدار معادل هم دارد که شاید بیشتر کاربرد داشته باشد ، می توان از دو زنردیود با با مشخصات برابر به صورت اتّصال کاتد به کاتد استفاده کرد، این نوع از وریستور در بازار نیز فراوان و جزء قطعات پر کاربرد است، به این نوع دیودی ، وریستور چیپی نیز گفته می شود( Chip Varistor). چیپ وریسنورها استفاده گستردهای در گوشی همراه، دستگاهای صوتی و تصویری، قطعات کامپیوترو....دارند. نشانه این نوع وریستور به شکل Z انگلیسی است



برای اندازه گیری مقادیر مقاوت ها ، چنانچه یک مالتیمتر دیجیتال دراختیاردارید، کافی است کلید انتخابگر آن را روی حالت اهم قراردهید معمولا حالت پیش فرض اندازه گیری اتوماتیک می باشد اگرهم لازم بود می توانید با فشاردادن دکمه رنج، حالت اندازه گیری را از اتوماتیک خارج و روی مثلا کیلو اهم بگزارید ، بهر حال بعد از آمادگی مالتیمتر دو لید مالتیمتر را به دو سر مقاومت بزنید و نگهدارید، در نتیجه مقدار اهمیک مقاومت را روی صفحه نشانگر مالتیمتر مشاهده خواهید نمود. حال اگر مالتیمتر شما عقربه ای بود، باید ابتدا کلید انتخابگر آن را روی حالت اندازه گیری مقاومت قـرار دهید ، اینجا اگر میخواهید یک مقاومت شناخته شده را اندازه بگیرید و با توجّه به نوشته های روی مقاومت یا رنگهـای روی مقاومت، شما میدانید که این مقاومت مثلا باید یک کیلـو اهم باشد، پس کلید چرخان مالتیمتر را روی کیلــو اهم قرار دهید و دو لیـد آن را به دو سرمقاومت زده و مقـدار مقاومت را در صفحه مدرّج مالتیمتر بخوانید اگر دیدید عقربه خیلـی به طرف راست یا چپ خوابیده و خواندن مقدار مشکل است ، کلید چرخان را یک رنج یا بالاتر و یا پایین تر بگزاریـد مثلا اگر به سمت راست خیلی خوابیده است، باید کلید چرخان را اگر روی یک کیلو اهم است بگزارید روی ده کیلواهم

چطور مطمئن شویم یک مقاومت سالم است:
همانطــــور که در بحث شناســایی گفتیم، هرمقاومتــی درصدی خطا دارد، پس ممکن است موقع اندازه گیری مقدار مقاومت، مقداری کــه دیده می شود کمی بالاتر یا پایینتــر باشد،ا گر این بالا و پایینتر بــودن در محدوده درصد خطای نوشتـــه شده روی مقاومت باشد، مقاومت قابل استفاده است مگراینکه حرارت دیــده باشـــد و رنگ و روی آن از حالت طبیعی خارج شده باشد که دراین حالت اگرمقاومتی نو دم دست بود، نو را جایگزین کنید تا کارتان محکم کاری و مطمئن ترشود همیشه سعی کنید مالتیمترتان را قبل از انجام کار، بررسی کنید از نظر دقّت و قدرت باطری.

روش اندازه گیری ولوم و پتانسیومتر:


ابتدا لیدهای اهم متر را به دو پایه کناری ولوم بزنید که باید مقدار اهم نوشته شده روی آن را روی صفحه اهم متر مشاهده کنید،سپس پایه وسط را با یکی از پایه های کناری اندازه گیری کنید و در همین حال ولوم را بچرخانید، باید مقداراهم ولوم کم و زیاد شود بستگی دارد شما به کدام طرف بچرخانید. برای اطمینان از سالم بودن ولوم یا پتاسیومتر، شرایط زیر باید وجود داشته باشند: مقدار مقاومت دوسرکناری باید با مقدار نوشته شده روی بدنه ولوم یا پتاسیمتر یکی باشد البتّه درصد خطا را هم در نظر بگیرید، ودیگر اینکه سروسط با سرهای کناری مقاومتی کمتر از مقاومت کل که روی بدنه نوشته شده داشته باشد و با چرخاندن اهرم ولوم یا پیچ پتاسیومتر، باید مقدار مقاومت تغییرات نرم داشته باشد و دارای پرش نباشد پتانسیومترها و ولوم ها بعد از مدتی کارکرد کثیف می شوند برای شستشو می توانید از الکل سفید یا کنتاکت کلینر خشک استفاده کنید، ومواظب باشید اگر ولوم شما دارای گریس مخصوص است ، از غوطه ور کردن آن داخل مواد شتشو دهنده خودداری کنید و طوری آنرا سرویس کنید که به گریس آن ،مواد شستشو نفوذ نکنند.
سمبل های قطعات مقاومتی که در نقشه مدارات الکترونیکی ممکن است مشاهده گردد:(لازم به توضیح است نشانه ها در مورد قطعات ممکن است در استانداردهای مختلف و نقشه های گوناگون به راحتی قابل شناسایی نباشند لذا با کمی دقت به این نشانه ها، 90درصد می توان نوع قطعه را شناسایی نمود).



a: نشان اصلی مقاومت

b: نشانه مقاومت،معمولی

c: نشان غیراستاندار مقاومت

d: مقاومت متغییر ،دارای اهرم حرکت

e: مقاومت با یک سر لغزان،متغییر

f: مقاومت متغییر،با محدود کننده

g: مقاومت سه سر متغییر

h: پتانسیومتر قابل تنظیم

i: پتانسومتر با تنظیم مقدار و متغییر

j: مقاومت 4 سر

k: مقاومت شنت

l: مقاومت دمایی،حرارتی، المنت

m: نشان مقاومت گرمایی (PTC,NTC).

n: نشان مقاومت متغییر نسبت به حرارت(VDR,NTC,PTC).

o: نشان مقاومت PTC,NTC (لازم به توضیح است در شکل های o و m اگر زیر سمبل + یا t+ دیده شود، به معنی این است که این قطعه PTC است و درمورد NTC علامت t- یا - قرار می گیرد، اگر U باشد نشان وریستور است).

p: نشان وریستور VDR